รู้เท่าทันโรคสมองเสื่อม ตอนที่ 1

เมื่ออายุเพิ่มขึ้นมักจะพบว่าตนเองมีความคิดอ่านช้าลง ใช้เวลาในการตัดสินใจนานขึ้น หลงลืมง่ายขึ้น เช่น จำไม่ได้ว่าวางแว่นตาไว้ที่ไหน ลืมกุญแจไว้ในรถบ่อยๆ หรือนัดเพื่อนไว้แล้วลืมไปตามนัด ทั้งหลายทั้งปวงเหล่านี้อาจก่อให้เกิดความกังวลใจว่าเป็นเพียงอาการหลงลืมตามวัยหรือว่าเป็นอาการของโรคสมองเสื่อม เพื่อคลายความกังวลเรามาทำความรู้จักกับโรคสมองเสื่อมว่าเป็นอย่างไร

โรคสมองเสื่อมคืออะไร

โรคสมองเสื่อมคือภาวะที่ประสิทธิภาพการทำงานของสมองเสื่อมลงอย่างต่อเนื่องเป็นระยะๆ โดยเฉพาะด้านความจำ ร่วมกับสูญเสียความสามารถด้านอื่นๆ ของสมองด้วย เช่น สมาธิ ความสามารถในการคำนวณ ความสามารถในการเรียนรู้ การวางแผน การเรียงลำดับความสำคัญ การใช้เหตุผล การตัดสินใจ ความสามารถในการใช้ภาษา การควบคุมอารมณ์ เป็นต้น อาจพบการเปลี่ยนแปลงด้านอารมณ์ พฤติกรรม และบุคลิกภาพในผู้ป่วยสมองเสื่อมได้เช่นกัน ซึ่งอาการเหล่านี้มักจะส่งผลให้ผู้ป่วยเกิดปัญหาในการดำรงชีวิตประจำวันได้ โดยในขณะที่เกิดภาวะสมองเสื่อมนี้ผู้ป่วยจะยังมีสติและรู้สึกตัว

สาเหตุของการเกิดโรคสมองเสื่อม

• เกิดจากพยาธิสภาพที่หลอดเลือดสมองทำให้เลือดไปเลี้ยงสมองไม่พอ ผู้ป่วยที่มีแนวโน้มจะเกิดสมองเสื่อมจากสาเหตุนี้ ได้แก่ ผู้ป่วยโรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง ไขมันในเส้นเลือดสูง ผู้ป่วยที่สูบบุหรี่จัด ซึ่งอาจทำให้ความยืดหยุ่นของหลอดเลือดสมองลดลง เกิดการแข็งตัวของหลอดเลือดสมอง และส่งผลให้เลือดไปเลี้ยงสมองไม่เพียงพอ
• การติดเชื้อในสมอง เช่น ติดเชื้อรา เชื้อไวรัส เชื้อแบคทีเรียในสมอง เป็นต้น สมัยก่อนโรคติดเชื้อที่ทำให้เกิดสมองเสื่อมได้บ่อยคือเชื้อซิฟิลิส แต่ปัจจุบันเชื้อโรคที่ทำให้เกิดโรคสมองเสื่อมบ่อยได้แก่ เชื้อ HIV และเชื้อวัณโรค
• การขาดวิตามินบางชนิด เช่น วิตามิน B1(พบบ่อยในผู้ดื่มสุราจัด) B12(พบได้ในผู้ป่วยที่ผ่าตัดกระเพาะอาหารหรือลำไส้เล็ก เนื่องจากวิตามิน B12 จะดูดซึมได้ลดลง) และกรดโฟลิก
• เนื้องอกในสมอง
• โพรงน้ำในสมองขยายตัว(Hydrocephalus)
• ภาวะที่ต่อมไทรอยด์ทำงานน้อยกว่าปกติ(Hypothyroidism)
• ผู้ป่วยที่ประสบอุบัติเหตุบริเวณศีรษะรุนแรง เช่น เลือดออกในสมอง เป็นต้น
• สมองขาดออกซิเจนเป็นเวลานานๆ เช่น หลังอาการชักหรือหลังจากผู้ป่วยมีระดับน้ำตาลในเลือดต่ำเป็นเวลานานๆ
• ได้รับสารพิษบางชนิดมากเกินไป
• ไม่ทราบสาเหตุที่ทำให้เกิดสมองเสื่อมชัดเจน ซึ่งก็คือกลุ่มผู้ป่วยอัลไซเมอร์(Alzheimer's Disease)

โรคสมองเสื่อมพบได้บ่อยแค่ไหน

ภาวะสมองเสื่อมพบได้ประมาณ 5% ในผู้ที่มีอายุ 65 ปีขึ้นไป และเพิ่มขึ้นเป็น 20-40% ในผู้ที่มีอายุ 85 ปีขึ้นไป

อาการของโรคสมองเสื่อม

• ระยะแรก ผู้ป่วยมักจะมีปัญหาด้านความจำ หลงลืมง่าย โดยจะสูญเสียความจำระยะสั้นก่อน เช่น เมื่อเช้ารับประทานอะไร วางแว่นตาไว้ที่ไหน เดินทางมาโรงพยาบาลโดยวิธีใด ต่อมาจะเริ่มสูญเสียความทรงจำระยะยาวขึ้น เช่น จำวันเวลาไม่ได้ หรือจำวันผิด อาจมีอารมณ์และพฤติกรรมเปลี่ยนแปลงไป เช่น ซึมเศร้า หงุดหงิดง่าย ควบคุมอารมณ์ไม่ได้ ไม่สามารถทำงานที่ค่อนข้างซับซ้อนได้ แต่ยังสามารถประกอบกิจวัตรประจำวันได้
• ระยะกลาง ผู้ป่วยจะเริ่มมีปัญหาในการดูแลสุขอนามัยส่วนตัว เช่น การอาบน้ำ แปรงฟัน การควบคุมการขับถ่าย การแต่งตัว การรับประทานอาหาร ต้องได้รับการช่วยเหลือจากผู้ดูแลในการทำกิจวัตรประจำวันต่างๆ เป็นบางส่วน
• ระยะสุดท้าย ผู้ป่วยจะสูญเสียความจำระยะยาว เช่น จำเหตุการณ์สมัยเด็กไม่ได้ จำญาติใกล้ชิดไม่ได้ จำชื่อตนเองไม่ได้ มีปัญหาเรื่องการทรงตัว การยืน การเดิน และบางรายอาจมีพฤติกรรมเดินไปเดินมาไร้จุดหมาย หรือหลงออกนอกบ้านแล้วจำทางกลับบ้านไม่ได้ ผู้ป่วยต้องพึ่งพาผู้ดูแลในทุกๆ เรื่องของการใช้ชีวิตในแต่ละวัน

จะแยกอาการหลงลืมตามวัย(ขี้ลืม) กับอาการของโรคสมองเสื่อม(หลงลืม)ได้อย่างไร

ผู้ที่มีอาการขี้ลืมมักจะพอจำเหตุการณ์ได้ลางๆ แต่จำรายละเอียดของเหตุการณ์ไม่ได้ เช่น ลืมว่าวางแว่นตาไว้ที่ไหน ไม่แน่ใจว่าล็อคประตูบ้านแล้วหรือยัง ในขณะที่ผู้ที่มีอาการหลงลืมมักจะจำไม่ได้เลยว่ามีเหตุการณ์นั้นๆ เกิดขึ้น เช่น จำไม่ได้ว่าตนเองต้องใช้แว่นตา หรือจำไม่ได้เลยว่าบ้านตนเองอยู่ที่ใด

รู้เท่าทันโรคสมองเสื่อม ตอนที่ 2