วิธีการรักษาภาวะมีบุตรยาก(Fertility and Infertility Treatment)

ภาวะการมีบุตรยากคืออะไร

ภาวะการมีบุตรยากหรือภาวะไม่เจริญพันธุ์ คือ ภาวะทางร่างกายของคู่สมรสที่แต่งงานกันและยังไม่มีบุตร โดยประเมินจากระยะเวลา 1 ปี โดยมีเพศสัมพันธ์สม่ำเสมอ อาทิตย์ละ 2-3 ครั้งต่อสัปดาห์แล้วยังไม่ตั้งครรภ์

สาเหตุของการมีบุตรยาก

• ปัจจัยของการมีบุตรยากที่เกิดจากฝ่ายหญิง เช่น หลอดมดลูกเสียหายจนไม่สามารถตั้งครรภ์ได้ตามปกติ ภาวะเยื่อบุมดลูกเจริญผิดที่ ภาวะพังผืดในอุ้งเชิงกราน ความผิดปกติของมดลูก ปีกมดลูกและอวัยวะสืบพันธุ์
• ปัจจัยของการมีบุตรยากที่เกิดจากฝ่ายชาย เช่น ตัวอสุจิน้อยกว่าปกติ ความผิดปกติเกี่ยวกับภูมิคุ้มกัน รูท่อปัสสวะเปิดผิดที่ ภาวะหลั่งน้ำกามย้อนกลับ เป็นต้น

การรักษาภาวะมีบุตรยาก

การรักษาภาวะมีบุตรยากในปัจจุบันนี้มีหลายวิธีขึ้นกับปัจจัยต่างๆ เช่น สาเหตุของภาวะมีบุตรยาก ระยะเวลา อายุของคู่สมรส และปัจจัยแวดล้อมอื่นๆ ขั้นตอนแรกคือการหาสาเหตุของภาวะมีบุตรยาก ซึ่งจำเป็นต้องตรวจทั้งฝ่ายชายและฝ่ายหญิง เนื่องจากภาวะมีบุตรยากอาจเกิดจากสาเหตุจากทั้งสองฝ่ายร่วมกันได้ ในกรณีที่ตรวจไม่พบความผิดปกติที่เป็นสาเหตุ ก็มีวิธีการรักษาเพื่อเพิ่มอัตราการตั้งครรภ์โดยรวมได้แม้จะไม่ทราบสาเหตุที่ชัดเจนก็ตาม

การรักษาภาวะมีบุตรยาก สามารถแบ่งได้เป็น 3 กลุ่มหลักๆ คือ

1. การรักษาโดยการผ่าตัด

• การผ่าตัดท่อนำไข่
• การผ่าตัดรักษาเยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่และพังผืดในอุ้งเชิงกราน
• การผ่าตัดแก้หมัน

2. การรักษาโดยการใช้ยา

โดยส่วนใหญ่ยาที่ใช้ คือ ยากระตุ้นการตกไข่ โดยยาจะออกฤทธิ์กระตุ้นการเจริญของเซลล์ไข่ เช่น โคลมิฟีน(Clomiphene)และฮอร์โมนโกนาโดโทรปิน แล้วนับวันมีเพศสัมพันธ์และการฉีดน้ำเชื้อเข้าโพรงมดลูก(Intrauterine insemination:IUI)

3. การรักษาด้วยเทคโนโลยีการเจริญพันธุ์(Assisted Reproductive medicine:ART)

• การปฏิสนธินอกร่างกายหรือเด็กหลอดแก้ว(In vitro fertilization: IVF) โดยการเก็บไข่ออกมานอกร่างกายของฝ่ายหญิงและนำมาผสมกับตัวอสุจิของฝ่ายชายเพื่อให้เกิดตัวอ่อนในห้องปฏิบัติการ(ใช้เวลาในการเพาะเลี้ยงประมาณ 5-6 วัน) แล้วจึงนำตัวอ่อนใส่กลับเข้าในโพรงมดลูกของฝ่ายหญิง เพื่อให้ฝังตัวและเจริญต่อไปเป็นทารกในครรภ์
• อิ๊กซี่(Intracytoplasmic Sperm Injection:ICSI) คือ การฉีดตัวอสุจิเข้าผสมกับไข่ ใช้ในกรณีที่อสุจิไม่สามารถผสมกับไข่ได้เองหรือปริมาณอสุจิมีน้อยเกินไปจากสาเหตุมีบุตรยากทางฝ่ายชาย

ระยะเวลาในการรักษา

ระยะเวลาในการกระตุ้นไข่ เก็บไข่ การปฏิสนธิภายนอกร่างกาย และการย้ายตัวอ่อนเข้าโพรงมดลูก ใช้เวลาอย่างน้อย 14-15 วัน โดยเริ่มการกระตุ้นไข่ในวันที่ 2 ของประจำเดือน และจะทราบผลการตั้งครรภ์ 14 วันหลังจากการย้ายตัวอ่อนเข้าโพรงมดลูก

โอกาสตั้งครรภ์

โดยเฉลี่ยอัตราความสำเร็จในการรักษาด้วยเทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์ประมาณ 30% ต่อการเก็บไข่แต่ละครั้ง คนที่อายุน้อยกว่า 35 ปีอาจมีอัตราความสำเร็จสูงกว่าและในคนที่อายุเกิน 40 ปีอาจมีอัตราความสำเร็จเพียง 20% หรือน้อยกว่า คนที่ไม่ตั้งครรภ์จากการรักษาครั้งแรกถ้ามาทำซ้ำจะมีอัตราการตั้งครรภ์เท่ากับครั้งแรก แต่ถ้ารับการรักษาจำนวนหลายครั้งโอกาสการตั้งครรภ์จะเพิ่มขึ้น เช่น ถ้ารับการรักษา 4 รอบ โอกาสความสำเร็จจะเพิ่มเป็น 60-70%

ภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้น

ภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นจากการรักษาด้วยเทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์แบ่งได้กว้างๆ เป็น 3 กลุ่มคือ

• กลุ่มแรกเกิดจากผลข้างเคียงของยา และจากภาวะที่รังไข่ถูกกระตุ้นมากเกินไป
• กลุ่มที่สองเป็นผลข้างเคียงจากการทำหัตถการ เช่นการดมยาสลบ การเก็บไข่ การใส่ตัวอ่อนกลับเข้าโพรงมดลูก
• กลุ่มสุดท้ายเป็นภาวะแทรกซ้อนจากการตั้งครรภ์ เช่นตั้งครรภ์แฝด ท้องนอกมดลูก ฯลฯ