ภาวะ "คลอดก่อนกำหนด"

ภาวะ "คลอดก่อนกำหนด" เป็นอย่างไร

เป็นภาวะที่ทารกคลอดเมื่ออายุครรภ์น้อยกว่า 37 สัปดาห์ หรือ 259 วัน โดยเริ่มนับจากวันแรกของวันที่ประจำเดือนมาครั้งสุดท้าย

ภาวะเสี่ยงที่อาจทำให้คลอดก่อนกำหนด

• มีประวัติการคลอดก่อนกำหนดมาก่อนในท้องแรก
• มีอายุมากกว่า 35 ปี แล้วมีการตั้งครรภ์
• มีภาวะแทรกซ้อนในขณะตั้งครรภ์ เช่น ความดันโลหิตสูง ครรภ์เป็นพิษ ภาวะรกเกาะต่ำ เบาหวาน ฯลฯ
• ปากมดลูกบาง ไม่แข็งแรง
• มีอาการมดลูกแข็งตัว
• มีอาการถุงน้ำคร่ำแตกก่อนเจ็บครรภ์จริง
• ดื่มแอลกอฮอล์ และสูบบุหรี่จัดขณะตั้งครรภ์
• ตั้งครรภ์แฝดแล้วมดลูกขยายตัวมาก
• มีความเครียดมากขณะตั้งครรภ์
• โพรงมดลูกมีเนื้อเยื่อผิดปกติ

สัญญาณเตือนคลอดก่อนกำหนด

• อาการบวมและความดันโลหิตสูง
• มีมูกเลือดออกทางช่องคลอด
• มีอาการน้ำเดิน ก่อนครบกำหนดคลอด
• รู้สึกว่าลูกดิ้นน้อยกว่าปกติ
• มีอาการท้องแข็งบ่อย

ปัญหาสุขภาพที่อาจจะพบในเด็กที่คลอดก่อนกำหนด

• ระบบทางเดินหายใจ
• ภาวะปอดไม่สมบูรณ์ เป็นภาวะที่เกิดขึ้นทันทีหลังคลอด ยิ่งอายุครรภ์น้อยยิ่งมีโอกาสเกิดได้มาก ทารกที่คลอดก่อนกำหนดปอดจะมีสารลดแรงตึงผิวน้อย จึงเกิดภาวะหายใจลำบาก
• ภาวะหยุดหายใจ ทารกขณะอยู่ในครรภ์ไม่จำเป็นต้องหายใจเองหรือหายใจเองบ้าง แต่เมื่อคลอดออกมาใหม่ๆ บางครั้งทารกอาจจะนอนนิ่งๆ หรือเงียบไปเลย เพราะตอนหลับทารกจะหยุดหายใจ ภาวะนี้เกิดจากศูนย์ควบคุมการหายใจยังไม่สมบูรณ์เต็มที่
• ระบบหัวใจและหลอดเลือด
• ภาวะเส้นเลือดหัวใจเกิน โดยปกติขณะที่ทารกอยู่ในครรภ์ หลอดเลือดนี้จะเป็นทางลัดผ่านของเลือดจากหัวใจห้องขวาล่าง ไปยังหลอดเลือดแดงใหญ่ของร่างกาย ซึ่งไปเลี้ยงร่างกายส่วนล่างของลำตัว เมื่อทารกคลอดออกมาหลอดเลือดนี้จะหดตัวเล็กลงจนปิดไป แต่ในทารกคลอดก่อนกำหนด เส้นเลือดนี้ยังคงเปิดอยู่ จึงมีลักษณะคล้ายเกิดรูรั่วในหัวใจ และเกิดภาวะหัวใจวายได้
• ภาวะเลือดออกในโพรงสมอง เป็นอีกหนึ่งภาวะที่เกิดขึ้นทันทีหลังคลอด โดยเฉพาะในทารกที่น้ำหนักน้อยกว่า 1,500 กรัม เนื่องจากเส้นเลือดในสมองของทารกคลอดก่อนกำหนดจะค่อนข้างเปราะบางมาก
• การติดเชื้อ ทารกที่คลอดก่อนกำหนดยังเสี่ยงต่อการติดเชื้อได้ง่ายในช่วงขวบปีแรกด้วย เพราะกลไกการป้องกันการติดเชื้อยังไม่สามารถทำหน้าที่ได้อย่างสมบูรณ์ รวมทั้งภูมิคุ้มกันในการต่อต้านเชื้อจากแม่ยังอยู่ในระดับต่ำกว่าทารกที่คลอดตามกำหนด จึงต้องระมัดระวังในเรื่องความสะอาดให้มากเป็นพิเศษ
• ภาวะลำไส้เน่า เป็นภาวะที่เกิดขึ้นได้ประมาณ 10% ของทารกทั้งหมดที่เกิดมาตัวเล็ก ยิ่งตัวเล็กมากเท่าไรก็ยิ่งมีโอกาสเกิดเยอะมากขึ้น สาเหตุเกิดจากภาวะลำไส้ขาดเลือด บางรายมีลำไส้เน่า ต้องได้รับการรักษาด้วยการผ่าตัด
• น้ำหนักตัวน้อย เด็กคลอดก่อนกำหนดมักมีน้ำหนักตัวน้อยกว่าเกณฑ์ และการดูดกลืนไม่ดี จึงต้องดูแลเป็นพิเศษ โดยอาจให้อาหารทางสายยางหรือการเลี้ยงด้วยนมแม่ เพราะมีสารอาหารที่ช่วยเสริมพัฒนาการของทารกได้
• การมองเห็น เนื่องจากความไม่สมบูรณ์ของเส้นเลือดจอประสาทตา เส้นเลือดจึงมีความเปราะบางและแตกง่าย ทำให้มีเลือดออกและเกิดแผลเป็นในจอประสาทตา เกิดการดึงรั้งหรือจอประสาทตาหลุด ส่งผลให้เกิดความบกพร่องในการมองเห็น
• การได้ยิน ทารกคลอดก่อนกำหนดจะมีความเสี่ยงต่อการสูญเสียการได้ยินสูงกว่าปกติ ทารกจึงต้องได้รับการตรวจสอบการได้ยินจากแพทย์ก่อนออกจากโรงพยาบาลและควรได้รับการตรวจซ้ำเมื่อมีอายุ 3-6 เดือน
• ภาวะโลหิตจาง เพราะมีธาตุเหล็กสะสมไว้น้อย ทำให้เกิดภาวะโลหิตจางโดยธรรมชาติที่รุนแรงและยาวนานกว่าทารกที่คลอดตามกำหนด
• มีพัฒนาการช้า จะเป็นในช่วง 2 ขวบปีแรกเท่านั้น หลังจากนั้นพัฒนาการจะกลับเข้าสู่ภาวะปกติทั่วไป
• เสี่ยงต่อการเสียชีวิต เนื่องจากความไม่สมบูรณ์ของอวัยวะต่างๆ และเกิดอาการแทรกซ้อนตามมา

การดูแลลูกคลอดก่อนกำหนดเมื่อได้กลับบ้าน

- รักษาความสะอาด เนื่องจากการสร้างภูมิคุ้มกันของเด็กคลอดก่อนกำหนดยังทำงานได้ไม่เต็มที่ โอกาสติดเชื้อจึงง่ายกว่าปกติ จึงควรต้มหรือนึ่งของใช้เพื่อฆ่าเชื้อโรค จัดสภาพแวดล้อมให้ปลอดโปร่ง หมั่นล้างมือก่อนการสัมผัสเด็กทารก

- ระวังลูกเสียความร้อนในร่างกาย อาบน้ำวันละ 1 ครั้ง เพื่อรักษาพลังงานในตัวเด็ก เช็ดตัวให้แห้ง และห่มผ้าเพื่อไม่ให้ถูกลม ระวังอย่าให้เด็กตัวเย็น ควรหาเสื้อผ้าที่ทำให้เด็กอบอุ่นและสบายตัว

- ระวังเรื่องการหายใจ หากมีเสมหะ น้ำมูก ทำให้หายใจไม่สะดวก มีเสียงดังครืดคราด หรือหายใจอกบุ๋ม ควรพาเด็กไปพบแพทย์เพราะการหายใจของเด็กอาจมีปัญหา

- ส่งเสริมพัฒนาการ เด็กคลอดก่อนกำหนดจะมีพัฒนาการล่าช้าไปบ้าง แต่สามารถส่งเสริมพัฒนาการของเด็กได้ด้วยการสัมผัส โอบกอด พูดคุย ร้องเพลง และนวดเบาๆ ตามแขน ขา เพื่อช่วยกระตุ้นพัฒนาการของเด็ก