โรคปวดเส้นประสาทใบหน้า(Trigeminal Neuralgia - TN)

อาการ

โรคปวดเส้นประสาทใบหน้า(Trigeminal Neuralgia - TN) เป็นโรคที่พบได้บ่อยโรคหนึ่ง ส่วนใหญ่มักจะพบในช่วงวัยผู้ใหญ่ถึงวัยสูงอายุ ผู้ป่วยจะมีอาการปวดที่ใบหน้าด้านใดด้านหนึ่ง และอาจจะปวดในบริเวณกระพุ้งแก้ม เหงือกและฟันอย่างรุนแรง อาการปวดจะเกิดขึ้นเองโดยฉับพลัน ผู้ป่วยจะมีความรู้สึกปวดเหมือนโดนเข็มแทง ไฟช็อต หรืออาจปวดแบบแสบร้อนที่บริเวณใบหน้ารวมทั้งเหงือก บางรายอาจมีอาการปวดเหมือนปวดฟันทำให้เข้าใจผิดว่าเป็นโรคฟันผุและถอนฟันออกโดยไม่จำเป็น อาการปวดมักจะเกิดรุนแรงเป็นพักๆ ในช่วงเวลาสั้นๆ ไม่กี่นาที แต่สามารถเกิดขึ้นซ้ำๆ ถี่ๆ ตลอดวัน ผู้ป่วยบางรายอาจมีตำแหน่งบนใบหน้าที่เมื่อถูกสัมผัสจะทำให้อาการปวดเกิดขึ้น ผู้ป่วยเหล่านี้อาจมีพฤติกรรมหลีกเลี่ยงการกระตุ้นตำแหน่งดังกล่าวเช่น ไม่ล้างหน้าแปรงฟัน ไม่โกนหนวด หรือหลีกเลี่ยงการพูดคุย เป็นต้น

สาเหตุ

โรคปวดเส้นประสาทใบหน้าเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ แต่ส่วนใหญ่มักเกิดขึ้นจากการที่เส้นเลือดสมองไปกดทับเส้นประสาทคู่ที่ห้า ซึ่งทำหน้าที่รับความรู้สึกจากบริเวณใบหน้าและช่องปากจึงทำให้มีอาการปวดเกิดขึ้นที่บริเวณดังกล่าว ส่วนสาเหตุอื่นๆ จะพบได้ไม่บ่อยนัก เช่น มีเนื้องอกสมอง ปลอกประสาทเสื่อม(Multiple Sclerosis- MS) หรือเป็นผลแทรกซ้อนจากติดไวรัสโรคงูสวัดที่บริเวณใบหน้า เป็นต้น

การรักษาโดยยา

แพทย์จะให้ยาแก้อาการปวดเส้นประสาท เช่น Tegretal, Trileptal, Dilantin, Neurontin หรือ Baclofen แต่ยาดังกล่าวเพียงแค่ช่วยไม่ให้มีอาการปวด แต่ไม่ได้รักษาสาเหตุของโรค หรือทำให้หายขาดจากโรค ดังนั้นเมื่อเลิกกินยา อาการปวดจะกลับมาเป็นซ้ำอีก หรือมีผู้ป่วยจำนวนหนึ่งเมื่อกินยาไประยะหนึ่งมักจะไม่ได้ผลเหมือนในช่วงแรกและจำเป็นต้องเปลี่ยนไปใช้วิธีรักษาโดยวิธีอื่น

การรักษาโดยการทำลายเส้นประสาท

เมื่อรักษาด้วยยาไม่ได้ผล การรักษาโดยการทำลายเส้นประสาทคู่ที่ห้า(บางส่วน) เป็นทางเลือกทางหนึ่งในการควบคุมอาการปวด ซึ่งในประเทศไทยมีวิธีที่ใช้กันมากอยู่สองวิธีคือ

1. การทำลายเส้นประสาทโดยความร้อน(Percutaneous radiofrequency rhizotomy)

2. การทำลายเส้นประสาทโดยรังสี(Radiosurgery)

นอกเหนือจากสองวิธีดังกล่าวแล้ว ยังมีวิธีอื่นๆ ในการทำลายเส้นประสาทคู่ที่ห้า เช่น การใช้บอลลูนกดทำลายเส้นประสาทหรือการฉีดสารกลีเซอรอลทำลายปลอกประสาท เป็นต้น การรักษาโดยการทำลายเส้นประสาทไม่ว่าจะโดยวิธีใดจะมีข้อดีและข้อเสียคล้ายๆ กันคือ เป็นวิธีที่ไม่ต้องดมยาสลบหรือผ่าตัด ไม่มีบาดแผล ไม่จำเป็นต้องพักฟื้นในโรงพยาบาล มีความเสี่ยงต่ำ สามารถทำได้ในผู้ที่สุขภาพไม่แข็งแรง เช่น มีอายุมากหรือมีโรคประจำตัว รวมทั้งเป็นวิธีการรักษาที่มีประสิทธิภาพสูง ผู้ป่วยส่วนใหญ่หายจากอาการปวด แต่เนื่องจากเส้นประสาทคู่ที่ห้าบางส่วนถูกทำลายจากการรักษา ทำให้มีผลข้างเคียงคือ จะมีอาการชาที่ใบหน้าเหมือนการฉีดยาชา

การรักษาโดยการผ่าตัด

เนื่องจากโรคปวดเส้นประสาทใบหน้าส่วนใหญ่เกิดขึ้นจากการที่มีเส้นเลือดสมองไปกดเบียดเส้นประสาท จึงมีการรักษาโดยการผ่าตัดสมองเพื่อเปลี่ยนตำแหน่งของเส้นเลือด การรักษาด้วยวิธีนี้เป็นการแก้ไขที่สาเหตุโดยตรง ดังนั้นจึงมีอัตราการหายขาดจากโรคสูง อีกทั้งผู้ป่วยจะไม่มีปัญหาเรื่องใบหน้าชาภายหลังการรักษา เนื่องจากไม่มีการทำลายเส้นประสาท ด้วยความก้าวหน้าของเทคนิคประสาทจุลศัลยกรรมในปัจจุบัน แม้ว่าจะเป็นการรักษาที่ต้องทำการผ่าตัดสมองแต่ก็ถือว่ามีความเสี่ยงต่ำมากและผู้ป่วยพักฟื้นอยู่ในโรงพยาบาลเพียงไม่กี่วันเท่านั้น